Temat: Monitoring zagrożenia wokół miejsc składowania środków ochrony roślin

Wykonawcy: Zespół Oddziału Instytutu Ochrony Roślin
Kierownik zadania: dr inż. Kazimierz Waleczek

Realizacja zadania dała możliwość wykorzystania potencjału badawczego i doświadczenia IOR-PIB Oddział Sośnicowice w działaniach na rzecz monitorowania procesu likwidacji mogilników, a także monitorowania oddziaływania na środowisko największego w Europie składowiska odpadów pochodzących z produkcji pestycydów.

Prowadzenie badań środowiskowych wymagało dostosowania i udoskonalenia metod analitycznych stosowanych w laboratorium IOR-PIB Oddział Sośnicowice, które standardowo stosowane były w badaniach pozostałości środków ochrony roślin w żywności i materiale roślinnym, charakteryzujących się niższym poziomem stężeń.

Rezultaty badań zostały wykorzystane przez Inspekcję Ochrony Środowiska, jednostki administracji samorządowej, a także instytucje zajmujące się rozwiązaniem problemu składowiska Rudna Góra w Jaworznie. Problemem tym (o zasięgu ponad krajowym) zainteresowano organizacje międzynarodowe, które mogłyby udzielić skutecznej pomocy techniczno – organizacyjnej i finansowej. Opublikowano również cztery artykuły w czasopismach o zasięgu ogólnokrajowym, popularyzujące problematykę likwidacji mogilników i rekultywacji terenu, łącznie z analizą specyficznych problemów organizacyjno-prawnych.

W okresie do końca III kwartału 2010 r. wykonano łącznie 305 analiz środowiskowych, w tym 243 analizy wody, 41 analiz gruntu i 21 analiz osadów dennych. W ramach zrealizowanych prac geologicznych zainstalowano cztery piezometry oraz wykonano 15 sondowań (otworów kontrolnych). Pracami objęto 18 obiektów, w tym pięć ujęć wody użytkowej oraz jedno składowisko odpadów poprodukcyjnych (Rudna Góra), na którym szczególnie skoncentrowano działania ze względu na rangę problemu i skalę zagrożenia dla środowiska.

W żadnym z badanych przypadków nie stwierdzono skażeń środowiska, które aktualnie stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia ludzi lub bezpieczeństwa produkcji rolnej. Nawet w przypadku składowiska Rudna Góra w Jaworznie nie nastąpiło dotąd skażenie podziemnych ujęć wody użytkowej. Stwierdzono natomiast, że składowisko to zanieczyszcza wody w zlewni rzeki Wisły, co słusznie lokuje je na liści tzw. „Gorących Punktów” stwarzających zagrożenie dla wód Bałtyku, opracowanej w ramach realizacji Konwencji Helsińskiej.

Przeprowadzone badania związane z wieloletnią obserwacją tych samych rejonów skażenia dostarczyły wiele cennych informacji dotyczących szybkości rozprzestrzeniania i zaniku skażeń pestycydowych w środowisku, które mogą być wykorzystane w pracach naukowych.

Formułując generalny wniosek z realizacji zadania można stwierdzić, że przyjęty w kraju sposób likwidacji mogilników jest prawidłowy, a konsekwentne jego stosowanie w dalszych pracach likwidacyjnych może skutecznie rozwiązać problem skażenia środowiska wywołanego przez te obiekty. Warunkiem całkowitego uwolnienia kraju od zagrożenia skażeniami pestycydowymi jest prawidłowa rekultywacja lub wręcz likwidacja składowiska Rudna Góra w Jaworznie, które stanowi obecnie największy, nierozwiązany problem w tej dziedzinie. Do tej pory brak jasnej koncepcji technicznej i organizacyjnej działań naprawczych. W tej sytuacji monitoring składowiska jest podstawowym narzędziem ochrony ludzi przed potencjalnymi skutkami skażeń środowiskowych.