HISTORIA

Lata 50. XX wieku

W sierpniu 1955 roku Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Gliwicach przekazało Instytutowi Ochrony Roślin nieruchomość w Sośnicowicach, która składała się z budynku mieszkalnego i zabudowań gospodarskich na działce o powierzchni ponad 2 ha. Budynek mieszkalny był willą wybudowaną na początku XX wieku przez miejscowego lekarza. Obiekt położony był około 10 km od centrum Gliwic. Przedstawicielem strony odbierającej był dr Leonard Klicza, później długoletni i zasłużony pracownik Oddziału. Tak powstała w Sośnicowicach pierwsza jednostka organizacyjna IOR, która nosiła nazwę „Dział Badania Stonki Ziemniaczanej”. Stonka ziemniaczana, jej biologia i zwalczanie była przedmiotem prac prowadzonych przez profesora Mieczysława Miksiewicza w pierwszym okresie działania jednostki. Do roku 1960 była to podstawowa tematyka badawcza w Sośnicowicach. W okresie tym powstało kilkanaście publikacji autorstwa Mieczysława Miksiewicza, Kazimiery Kliczowej, Leonarda Kliczy i Antoniego Jagielskiego.

Lata 60. XX wieku

W roku 1960, po wybudowaniu dwóch budynków laboratoryjnych, powstały nowe jednostki organizacyjne: Laboratorium Fungicydów, Laboratorium Zoocydów i Laboratorium Chemiczne. W laboratoriach biologicznych w latach 60. prowadzono ocenę skuteczności działania fungicydów, insektycydów i akarycydów. Obie grupy specjalistów prowadziły doświadczenia nad skutecznością działania środków w warunkach laboratoryjnych, polowych i szklarniowych. Analizie poddawano środki produkcji krajowej i zagranicznej. Pozytywne wyniki uzyskiwane w tych doświadczeniach stanowiły podstawę ich dopuszczenia do obrotu handlowego i stosowania w rolnictwie. Już na początku lat 60. badania prowadzono w oparciu o ujednolicone metodyki badawcze. Do zadań Oddziału w tym okresie należała również kontrola skuteczności działania środków ochrony roślin znajdujących się w różnych miejscach sprzedaży, opracowywanie nowych metodyk badań i polepszanie metod istniejących. Laboratoria fungicydów i zoocydów ściśle współpracowały z przemysłem chemicznym i jego placówkami naukowo-badawczymi w zakresie ustalania skuteczności działania nowych substancji biologicznie czynnych, ich mieszanin i różnych form użytkowych.

W roku 1960 rozpoczęło działalność Laboratorium Chemiczne zorganizowane przez profesora Tadeusza Stobieckiego. Zadaniem tego laboratorium była praca usługowa, organizacyjna i działalność naukowo-badawcza. Główną tematykę stanowiły pozostałości środków ochrony roślin w roślinach, analiza chemiczna i fizykochemiczna form użytkowych środków, ocena jakości parametrów istotnych z punktu widzenia prawidłowego działania i stosowania agrochemikaliów. W Laboratorium opracowywano wnioski do Ministerstwa Rolnictwa dotyczące dopuszczania do obrotu nowych środków ochrony roślin. W tych latach, właśnie w Sośnicowicach, profesor Tadeusz Stobiecki wraz z zespołem współpracowników po raz pierwszy w Polsce zorganizował i wdrożył nowoczesny system rejestracji środków ochrony roślin. Również pierwsze prace z dziedziny badań pozostałości rozpoczęto na początku lat 60. w Sośnicowicach. Laboratorium chemiczne wykonywało prace z zakresu arbitrażu i rzeczoznawstwa, prowadziło kontrolę jakości produkcji w polskich zakładach produkujących środki ochrony roślin i zorganizowało ośrodek normalizacyjny.

Tak szeroka działalność o zasięgu ogólnokrajowym sprawiła, że w roku 1965 utworzono samodzielny Zakład Analizy, Kontroli i Rejestracji Pestycydów. Zakład ten rozwijał działalność naukową i techniczną skupioną wokół zagadnień jakości, skuteczności działania, analityki i fizykochemii środków ochrony roślin. Stał się placówką o dużym znaczeniu dla prawidłowego funkcjonowania ochrony roślin w Polsce. Po paru latach Zakład zmienił nazwę na Zakład Analizy i Kontroli Jakości kontynuując podstawową działalność i doskonaląc systemy działania i warsztat badawczy.

Lata 70. XX wieku

W roku 1972 utworzono Laboratorium Badania Pozostałości Pestycydów, kierowała nim dr Margit Murawska. Laboratorium to wspólnie z poznańskim Zakładem Badania Pozostałości Pestycydów IOR wykonywało liczne prace analityczne związane z kontrolą poziomu pozostałości środków w materiale roślinnym w Polsce.

W roku 1973 dr Mariola Głazek zorganizowała Pracownię Doświadczalnictwa Terenowego i Wdrożeń, która w ścisłej współpracy z taką samą pracownią w IOR w Poznaniu wykonywała badania nad nowymi metodami ochrony roślin w Polsce południowo-zachodniej w doświadczeniach poletkowych i łanowych. Pracownia ta rozwijała podstawowe prace fitopatologiczne specjalizując się w dziedzinie ochrony zbóż przed chorobami. Pracowania prowadziła ocenę efektywności zabiegów ochrony roślin w warunkach polowych. Zakres prac obejmował badania skuteczności, fitotoksyczności i ekonomiki stosowania chemicznych środków ochrony roślin w warunkach produkcji rolniczej. Badano środki uprzednio sprawdzone w skali laboratoryjnej, szklarniowej i poletkowej. Celem głównym było wdrożenie tych środków do praktyki rolniczej określenie zakresu stosowania i dawek. Pracownia, a obecnie Zakład Badania Skuteczności Środków Ochrony Roślin, rozwijała i rozwija nadal działalność usługową i szkoleniową w ramach doradztwa, prac eksperckich i rzeczoznawstwa ochrony roślin. Gromadzona jest również literatura z dziedziny stosowania środków i chorób roślin, w tym unikalne atlasy chorób i literatura dla prawidłowej diagnostyki.

W latach siedemdziesiątych wzmocniła się znacznie baza techniczna i aparaturowa Zakładu Analizy i Kontroli Jakości Pestycydów (nowy budynek laboratoryjny) i pod koniec lat 70. Oddział liczył ponad 80 osób i prowadził działalność w dziedzinach, które stały się specjalizacją Oddziału w Sośnicowicach. Były to między innymi: chemiczna i biologiczna kontrola jakości środków ochrony roślin, zwalczanie chorób zbóż w tym stosowanie laboratoryjnych metod badawczych, badanie pozostałości i ścisłe doświadczenia skuteczności działania środków.

Lata 80. XX wieku

Kolejni Kierownicy Oddziału – dr Jan Święch i dr Leonard Ogierman rozwijali działalność podstawową uzupełniając ją pracami wynalazczymi (nowe formy użytkowe, nowe kompozycje substancji biologicznie czynnych) oraz pracami podstawowymi z dziedziny mechanizmu działania środków ochrony roślin i nowych metod analitycznych. Rozwinięto również laboratorium syntezy chemicznej, gdzie dr Andrzej Siłowiecki i dr Janusz Świętosławski dokonywali syntez substancji biologicznie czynnych, ich metabolitów i półproduktów oraz wykorzystywali te substancje we własnych oryginalnych pracach badawczych. Duży postęp odnotowano w analityce chemicznej i w badaniach fizykochemicznych. Zespół chemików analityków (dr Andrzej Siłowiecki, dr Bożena Rycaj, mgr Jadwiga Doroz, mgr Stanisław Stobiecki) wykonał wiele prac analitycznych o znaczeniu ogólnokrajowym. Zespół zajmujący się badaniem skuteczności środków ochrony roślin (dr Elżbieta Palik, inż. Barbara Grabowska, mgr Danuta Gmiterek) przez wiele lat prowadził prace umożliwiające dobrą kontrolę ochrony roślin w Polsce i wprowadzanie nowych, skutecznych technologii.

Lata 90. XX wieku

Od roku 1990 w Oddziale w Sośnicowicach działają dwa zakłady naukowe: Zakład Badania Skuteczności Środków Ochrony Roślin i Zakład Analizy Środków Ochrony Roślin. Podstawowa tematyka i specjalizacja Oddziału pozostała nie zmieniona, uzupełniono wiele istotnych elementów, polepszono bazę aparaturową, rozwinięto niektóre dziedziny o specjalistyczne badania podstawowe. Powiększono również znacznie zakres prac usługowych zarówno w dziedzinie badania skuteczności ś.o.r. jak i w ich analityce.

Główne obszary działalności i specjalizacje Oddziału to:

• fitopatologia (diagnostyka i ochrona zbóż oraz innych upraw rolniczych),
• analityka i fizykochemia środków ochrony roślin,
• badanie jakości środków ochrony roślin (metody chemiczne i biologiczne),
• ochrona środowiska w tym zabezpieczanie i usuwanie odpadów pestycydowych,
• ocena skuteczności środków ochrony roślin w ścisłych doświadczeniach poletkowych,
• normalizacja środków ochrony roślin,
• badanie pozostałości środków ochrony roślin w materiale roślinnym, glebie i wodzie,
• ekspertyzy z dziedziny jakości,
• ekspertyzy z dziedziny wpływu odpadów pestycydowych na środowisko,
• analizy koncentratów technicznych, substancji aktywnych ś.o.r.,
• badanie możliwości łącznego stosowania agrochemikaliów,
• badanie fitotoksyczności,
• ekspertyzy i opinie prawne z dziedziny gospodarki odpadami.

W drugiej połowie lat 90. Oddział IOR w Sośnicowicach wraz z Zespołem współpracowników z IOR w Poznaniu i innych instytucji zrealizował pod kierunkiem Kierownika Oddziału mgr Stanisława Stobieckiego wiele projektów, prac i programów z dziedziny postępowania z odpadami pestycydowymi. W ramach jednego ze zrealizowanych projektów PHARE uzyskano bardzo poważne środki na zakup sprzętu potrzebnego do likwidacji składowisk nieprzydatnych pestycydów – tzw. mogilników. Zorganizowano i wyszkolono specjalistyczną ekipę, która ma możliwość prowadzenia działań w warunkach największego zagrożenia chemicznego. Ekipa ta ma za sobą kilkadziesiąt poważnych akcji, w tym wiele działań interwencyjnych np. po pożarach, powodzi i awaryjne zabezpieczenie niebezpiecznych trucizn. Ekipą tą kierował i kieruje nadal mgr Tomasz Stobiecki.

W roku 1998 Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach nagrodził Oddział w Sośnicowicach główną nagrodą za działalność na rzecz ochrony środowiska naturalnego.

2000+

Zrealizowano projekt PHARE, bardzo ważny dla rozwiązania problemu odpadów pestycydowych w Polsce: „Produkcja i wykorzystanie paliwa zastępczego zawierającego nieprzydatne środki ochrony roślin w cementowniach” – (zakończony w roku 2002).

W roku 2003 Zakład Badania Skuteczności Środków Ochrony Roślin, jako pierwszy w Polsce, uzyskał akredytację Polskiego Centrum Akredytacji w zakresie badania skuteczności działania fungicydów, herbicydów, zapraw nasiennych, regulatorów wzrostu, desykantów i badania fitotoksyczności (Certyfikat Akredytacji Laboratorium Badawczego Nr AB 440). Od 2005 roku zakład ten posiada upoważnienie Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa do prowadzenia badań skuteczności działania ś.o.r. (Decyzja Nr 1 z dnia 01.05.2005r.).

Zakład Analizy Środków Ochrony Roślin w 2008 roku otrzymał Certyfikat Zgodności z Zasadami Dobrej Praktyki Laboratoryjnej w zakresie badań składu i właściwości fizykochemicznych ś.o.r. (Certyfikat Nr 7/2008/DPL z dnia 09.10.2008r.).

W roku 2008 zakończono realizację kluczowego dla przyszłości Oddziału IOR-PIB Sośnicowice projektu wykonywanego w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw (SPO-WKP). Tytuł projektu „Modernizacja laboratoriów do kompleksowych badań pestycydów w IOR Oddział Sośnicowice”. W ramach tego projektu wykonano całkowity remont budynku laboratoryjnego do badania pozostałości, dokonano remontu wentylacji i klimatyzacji w budynku laboratorium badań jakościowych ś.o.r., zmodernizowano szklarnię do biologicznych testowań ś.o.r. i dokonano zakupów wielu aparatów i urządzeń dla obu zakładów Oddziału. Realizacja projektu umożliwia świadczenie kompleksowych usług w zakresie badania środków w procesie ich dopuszczania do obrotu handlowego. Zakres i jakość tych usług został znacznie powiększony, a ich poziom dostosowano do europejskich standardów. Dzięki posiadanym certyfikatom jakości badań i modernizacji przeprowadzonej w ramach projektu wyniki mogą być uznane na terenie całej Unii Europejskiej.